Η χρήση οπτικοακουστικών διαδραστικών αφηγήσεων και δραστηριοτήτων ως μέσο ηχητικής ευαισθητοποίησης παιδιών 9-12 ετών

Κάντε κλικ εδώ για να κατεβάσετε αυτό το έγγραφο

Κωνσταντίνα Σταυροπούλου, Μηνάς Εμμανουήλ

Ζούμε σε ένα κόσμο, όπου τίποτα ουσιαστικό δε συμβαίνει χωρίς να είναι παρόν ο ήχος (Attali, 1991), ενώ παράλληλα διανύουμε την εποχή των καθημερινών θορύβων, των ήχων χαμηλής ευκρίνειας και της τάσης για μονοαισθητηριακή αντίληψη του περιβάλλοντος. Εν μέσω μίας τέτοιας περιόδου, ζητήματα όπως η καλλιέργεια της ακουσματικής εμπειρίας και η ευαισθητοποίηση των παιδιών στους ήχους και τα ηχοτοπία έρχονται στο προσκήνιο απασχολώντας τόσο την καλλιτεχνική, όσο και την ακαδημαϊκή αλλά και εκπαιδευτική κοινότητα. Η πολυσχιδής σχέση της τέχνης με τη φύση, αλλά και με τις σύγχρονες πολυμεσικές τεχνολογίες και τις τεχνολογίες του ήχου και της μουσικής, θεωρείται ολοένα και ικανότερη να ανταποκριθεί εκπαιδευτικά στις σύγχρονες αυτές ανάγκες. Στην παρούσα ανακοίνωση αναδεικνύεται ο σχεδιασμός, η δημιουργία και η χρήση οπτικοακουστικών διαδραστικών αφηγήσεων και δραστηριοτήτων, ως βιωματικό εκπαιδευτικό εργαλείο καλλιέργειας της ακουσματικής εμπειρίας σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε παιδιά ηλικίας 9-12 ετών στο τριθέσιο δημοτικό σχολείο του χωριού Ζάκρος στο νομό Λασιθίου. Στα πλαίσια της συγκεκριμένης έρευνας σχεδιάστηκαν και κατασκευάστηκαν με οπτικό και ηχητικό πρωτόλειο υλικό από το παγκόσμιο γεωπάρκο UNESCO της Σητείας, εντός των συνόρων του οποίου βρίσκεται και το χωριό Ζάκρος, τρεις οπτικοακουστικές διαδραστικές αφηγήσεις με περιφερικό ήχο και μία ηχητική διαδραστική δραστηριότητα. Βασικός σκοπός της έρευνας αποτέλεσε η μελέτη της ηχητικής ευαισθητοποίησης των παιδιών ως αποτέλεσμα του βιώματος των εν λόγω αφηγήσεων. Ως χαρακτηριστικά ηχητικής ευαισθητοποίησης και κατ’ επέκταση κάποια από τα βασικά ερευνητικά ερωτήματα εξετάστηκαν η αντιληπτική ικανότητα ηχητικών ιδιοτήτων, η ικανότητα συναισθηματικής σύνδεσης με ήχους και ηχοτοπία, αλλά και η συμβολή της διάδρασης προς μία δημιουργική αντίληψη του ήχου. Η επιλογή της χρήσης οπτικοακουστικών διαδραστικών αφηγήσεων ως βασικό εργαλείο της συγκεκριμένης έρευνας θεωρήθηκε απολύτως σκόπιμη και σημαντική, κάτι που επιβεβαιώνεται τόσο από την υπάρχουσα βιβλιογραφία, όσο και από την ίδια την έρευνα όπως θα παρουσιαστεί εκτενέστερα και στη συνέχεια. Ο συνδυασμός της μακρόχρονης δύναμης των αφηγήσεων στον άνθρωπο με την εξέλιξη της ψηφιακής και της διαδραστικής τεχνολογίας, αλλά και την καθημερινή ζωή των σύγχρονων παιδιών, χρήζει τέτοιου είδους αφηγήσεις ως μία καινοτόμο παιδαγωγική προσέγγιση, η επιτυχία της οποίας βρίσκεται στην παροχή ευφάνταστων και δημιουργικών εργαλείων που επιτρέπουν στα παιδιά την καλλιέργεια της δημιουργικότητας, της στοχαστικής σκέψης και των τεχνολογικών δεξιοτήτων και γραμματισμών (Ohler, 2013, σ.15). Απολύτως σκόπιμη και εξέχουσας σημασίας για την ορθότητα της πραγματοποίησης μίας μελέτης τέτοιας φύσεως κρίθηκε επίσης εκ προοιμίου η αποδοχή και ανάδειξη της αμφίδρομης σχέσης μεταξύ καλλιτεχνικής δημιουργίας και ερευνητικής διαδικασίας. Στον κεντρικό άξονα της οπτικής όλων των δημιουργικών φάσεων, από την επιλογή των ιστοριών των αφηγήσεων μέχρι την ολοκλήρωση των οπτικοακουστικών διαδραστικών δημιουργιών, τοποθετήθηκε ο ήχος και η ανάδειξη αυτού, με σκοπό τη δημιουργία μίας ποιοτικής και πολύπλευρης ηχητικής εμπειρίας για τα παιδιά. Ως εκ τούτου, η επιλογή των ιστοριών των αφηγήσεων πραγματοποιήθηκε με πρωτεύον κριτήριο την ύπαρξη ηχητικών στιγμών και στοιχείων εντός του κειμένου τους. Στα ίδια πλαίσια, πραγματοποιήθηκαν με την επιλογή των ιστοριών οι πολύμηνες ηχογραφήσεις πεδίου εντός διαφόρων σημείων του γεωπάρκου και στη συνέχεια δημιουργήθηκε ο ηχητικός σχεδιασμός κάθε αφήγησης. Με την ολοκλήρωση του συνόλου του ηχητικού σκέλους κάθε αφήγησης, πραγματοποιήθηκαν οι βιντεοσκοπήσεις στα ίδια σημεία των ηχογραφήσεων και ακολούθως η δημιουργία της οπτικοποίησης, η οποία ήταν απόλυτα βασισμένη στη ροή, το ρυθμό και τα χαρακτηριστικά του ηχητικού σχεδιασμού. Τελευταίο στάδιο της δημιουργίας υπήρξε ο σχεδιασμός της διάδρασης και ο προγραμματισμός των διεπαφών με ηχητικά δείγματα από το σχεδιασμό κάθε αφήγησης. Για τις ανάγκες του σκοπού της έρευνας διεξήχθη συλλογική μελέτη περίπτωσης, όπου μέσω ποιοτικών μεθόδων ανάλυσης των δεδομένων εξήχθησαν ποικίλα αποτελέσματα και συμπεράσματα σε σχέση με τη διερεύνηση της ηχητικής ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης των παιδιών. Αρχικά επιβεβαιώθηκαν τα πολύμορφα και σημαντικά οφέλη των πολυμεσικών αφηγήσεων, όπως επίσης διαφάνηκε ότι οι σύγχρονες τεχνολογίες του ήχου και της διάδρασης δίνουν το χώρο και την απαιτούμενη ελευθερία στο παιδί για μία πολύπλευρη ηχητική καλλιέργεια. Μεταξύ των συμπερασμάτων παρουσιάζουν επίσης ενδιαφέρον η ικανότητα που επέδειξαν τα παιδιά στην αναγνώριση ηχητικών και μουσικών ιδιοτήτων των ηχητικών σχεδιασμών των αφηγήσεων, η εντυπωσιακή ικανότητα συναισθηματικής σύνδεσης ήχων με την καθημερινή ζωή, αλλά και το θετικό πρόσημο της χρήσης διαδραστικών συστημάτων στη διαδικασία ηχητικής σύνθεσης. Τέλος, εντύπωση και προβληματισμό για μελλοντική διερεύνηση προκάλεσε η ένδειξη αδυναμίας αντίληψης του περιφερικού ήχου από το σύνολο των παιδιών μεγαλύτερης ηλικίας (11-12 ετών). Βιβλιογραφία Attali, J. (1991). Θόρυβοι. Δοκίμιο Πολιτικής Οικονομίας της Μουσικής. Κέδρος Ohler, J. B. (2013). Digital storytelling in the classroom: New pathways to literacy, Learning, and creativity. Corwin Press. https://doi.org/10.4135/9781452277479