Ζητήματα και προβληματισμοί στη χωρική μείξη έργων δημοφιλούς μουσικής

Κάντε κλικ εδώ για να κατεβάσετε αυτό το έγγραφο

Ιωάννης Μπαξεβάνης, MINAS EMMANOUIL

«Ζητήματα και προβληματισμοί στη χωρική μείξη έργων δημοφιλούς μουσικής» Ιωάννης Μπαξεβάνης, ΜΑ Τέχνες και Τεχνολογίες του Ήχου, Ξάνθου 33 – Γαλάτσι, Αθήνα, baxejohn@gmail.com Μηνάς Εμμανουήλ, Επικ. Καθηγητής, Τμήμα Μουσικών Σπουδών, Ιόνιο Παν/μιο, Κέρκυρα, eminas@ionio.gr ΠΕΡΙΛΗΨΗ Τα συστήματα εγγραφής και αναπαραγωγής του ήχου έπαιξαν πολύ σπουδαίο και ιστορικό ρόλο στην εξέλιξη της μουσικής δημιουργίας, αφού οι τεχνολογίες τους ήταν αυτές που προσέφεραν νέες δυνατότητες και εργαλεία στους καλλιτέχνες της μουσικής και του ήχου γενικότερα. Παράλληλα επέτρεψαν τη διάδοση της μουσικής στο ευρύ κοινό που παλαιότερα μπορεί να μην είχε πρόσβαση στους χώρους επιτέλεσης της. Ακολουθώντας την πορεία αυτής της εξέλιξης, αρχικά συναντάμε τα συστήματα μονοφωνικής αναπαραγωγής, ενώ περίπου στα μέσα του 20ου αιώνα και έπειτα εμφανίζονται τα πρώτα σύγχρονα στερεοφωνικά συστήματα στη μορφή που τα γνωρίζουμε έως σήμερα (πρώτες σχετικές εφαρμογές υπάρχουν ήδη από τα τέλη του 19ου αι.). Η εξέλιξη των στερεοφωνικών συστημάτων και η ανάγκη προσφοράς μια πιο βιωματικής συνθήκης ακρόασης οδήγησαν στα πρώτα μοντέρνα συστήματα περιφερεικού ήχου (surround) και σε τεχνολογίες χωρικής μείξης, που όμως για αρκετές δεκαετίες έβρισκαν περισσότερο εφαρμογή στον κινηματογράφο και στις ηχητικές εγκαταστάσεις και όχι τόσο στη μουσική. Συστήματα διάχυσης ήχου (πχ. Acousmonium), αλλά και τετραφωνικής (ή και μεγαλύτερης φόρμας) μείξης και αναπαραγωγής βρήκαν εφαρμογή είτε σε συγκεκριμένα πειραματικά είδη ηλεκτρονικής μουσικής είτε σε παραγωγές μουσικής που αποτέλεσαν εξαίρεση στον κανόνα. Κάτι που ήθελε τη μουσική βιομηχανία να αρκείται στις δυνατότητες της καθιερωμένης δικαναλικής στερεοφωνίας. Σήμερα πλέον, ως αποτέλεσμα των εξελίξεων στις τεχνολογίες τρισδιάστατης ηχητικής προβολής (ambisonics, binaural, Dolby Atmos, κλπ.), συναντάμε εφαρμογές χωρικής μείξης σε πολλά είδη εφαρμογών ήχου και μουσικής, ενώ οι δυνατότητες αξιοποίησης τους ποικίλουν ανάλογα με την τεχνολογία που επιλέγει ο κάθε παραγωγός και ο τρόπος που την μεθοδεύει στην εργασία του. Πλέον, η μουσική βιομηχανία στοχεύει δυναμικά στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρουν οι τεχνολογίες αυτές, με απώτερο σκοπό την εμβύθιση του ακροατή σε ένα παντοφωνικό τρισδιάστατο ηχητικό πεδίο. Ως εκ τούτου, η ανάγκη ανάλυσης των τεχνολογιών και των μεθόδων μείξης σε χωρικό περιβάλλον προήλθε από τη δημοφιλία που έχουν τα τελευταία χρόνια οι εφαρμογές 3D ήχου, σε παραγωγές VR και AR, gaming, μουσικής (δισκογραφία, πλατφόρμες διάδοσης, συναυλίες), πολυμεσικού θεάτρου, εγκαταστάσεων, κ.α. Βασική διαφορά των συστημάτων τρισδιάστατης χωρικής μείξης και αναπαραγωγής είναι η διάσταση του ύψους, μια πολύ χρήσιμη παράμετρος η οποία δίνει την δυνατότητα στον συνθέτη της μουσικής αλλά και στον παραγωγό της μείξης να δημιουργήσουν διευρυμένα ηχητικά πεδία, αξιοποιώντας σε όλα τα στάδια μιας μουσικής παραγωγής το κάθετο ηχητικό πεδίο. Η εργασία που παρουσιάζεται στο άρθρο αυτό, εστιάζοντας στο έργο του μουσικού παραγωγού, είχε στόχο να διερευνήσει τις τεχνολογίες χωρικής μείξης (channel based, object based, scene based/ambisonics, binaural), εφαρμόζοντας κάποιες από αυτές στην παραγωγή έργων δημοφιλών ειδών μουσικής. Πιο συγκεκριμένα, ως μέσα για την υλοποίηση της συγκεκριμένης έρευνας επιλέχθηκαν το σύστημα Dolby Atmos (διάταξη 7.1.4), η τεχνολογία αμφιωτικής μείξης (binaural 3D) καθώς και η απλή στερεοφωνία ως σημείο αναφοράς. Στο πλαίσιο του άρθρου, θα γίνει ειδική αναφορά στα εργαλεία που μας παρέχει το σύστημα Dolby Atmos και στο κατά πόσο αυτά είναι αποτελεσματικά στην ευκρινή αποτύπωση της θέσης των ήχων στον εικονικό χώρο ακρόασης. Επιπλέον, θα αναλυθούν οι ιδιότητες, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της υβριδικής τεχνολογίας Dolby Atmos (συνδυασμός channel-based και object-based) και θα διερευνηθεί ο ρόλος που έχει ο πυρήνας του συστήματος που ευθύνεται για την τελική ηχητική απόδοση της μείξης (renderer). Παράλληλα, θα γίνει αναφορά στο πώς η χωρική διάσταση των ήχων συνδέεται με την πρόκληση συναισθημάτων και ταυτόχρονα με τη διαμόρφωση της αισθητικής της μείξης. Αντικείμενα πολύ σημαντικά για αποφάσεις που θα κληθεί να πάρει ο παραγωγός όπως και ο τρόπος που θα προσεγγίσει το τελικό αποτέλεσμα. Για τις ανάγκες της έρευνας σχεδιάστηκε και πραγματοποιήθηκε πειραματική διαδικασία με ακροάσεις από μουσικόφιλο κοινό, αποτελούμενο από φοιτητές και διδάσκοντες του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου. Κατά τη διαδικασία έγινε ακρόαση τριών διαφορετικών μείξεων (stereo – binaural – Dolby Atmos 3D). Για κάθε μια από τις τρείς διαφορετικές συνθέσεις που παρουσιάστηκαν, μια εκ των οποίων κατατάσσεται στο γενικότερο είδος της ηλεκτρονικής μουσικής, ενώ οι υπόλοιπες δυο σε αυτό της world music. Τα αποτελέσματα της έρευνας έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον και εγείρουν συζήτηση που αφορά σε όλα τα επίπεδα υλοποίησης των συγκεκριμένων παραγωγών, όπως σε ζητήματα και προβληματισμούς που σχετίζονται με τη δουλειά του παραγωγού, την επιλογή τεχνολογίας μείξης, αλλά και το πως τελικά το μουσικό αποτέλεσμα εκλαμβάνεται και αξιολογείται από τους ακροατές.