Τα ηχοτοπία της Θαλάσσιας Προστατευόμενης Περιοχής της Γυάρου ως μέσο ερμηνείας περιβάλλοντος και ευαισθητοποίησης
Συγγραφείς
ΧΑΡΙΚΛΕΙΑ ΜΙΝΩΤΟΥ, Θεοφάνης Μαραγκός, Αριστοτέλης Μαρτίνης, Αριστοτέλης Φίλιππος Σκιαδαρέσης, Σπύρος Κοτομάτας Κοτομάτας
Σύνοψη
Η προστασία και διαχείριση των Προστατευόμενων Περιοχών (ΠΠ) αποτελεί προτεραιότητα στο πλαίσιο των στόχων της Βιώσιμης Ανάπτυξης. Στην Ελλάδα οι ΠΠ καταλαμβάνουν περίπου το 30% της έκτασης της και μπορεί να είναι χερσαίες ή θαλάσσιες. Η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση μπορεί ν’ αποτελέσουν σημείο αναφοράς για τη δημιουργία περιβαλλοντικής συνείδησης και δυναμικά να συμβάλλουν στην προστασία και διαχείριση.
Η ερμηνεία περιβάλλοντος των ΠΠ με τη χρήση καινοτόμων διεπιστημονικών πεδίων, όπως αυτό της Ακουστικής Οικολογίας, προσδίδει δυνατότητες και προκλήσεις στο πλαίσιο διάχυσης της περιβαλλοντικής πληροφορίας για γενικές και ειδικές ομάδες.
Η Θαλάσσια Προστατευόμενη Περιοχή (ΘΠΠ) της Γυάρου αποτελεί την περίπτωση μελέτης στην παρούσα έρευνα/έργο και η οπτικοακουστική καταγραφή και αποτύπωση των τοπίων και ηχοτοπίων της περιοχής αποτελούν τα κύρια μέσα για τη δυνατότητα εικονικής επίσκεψης στο νησί για όλους. Η Γυάρος έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικός τόπος και αποτέλεσε και τόπο φυλακής και εξορίας ενώ παράλληλα φιλοξενεί μία από τις σημαντικότερες αποικίες της μεσογειακής φώκιας (Monachus monachus) καθώς και το 1/3 του παγκόσμιου πληθυσμού των μύχων (Puffinus yelkouan), που φωλιάζει και γεννά στη βραχώδη ακτογραμμή της. Ιδιαίτερα σημαντική είναι και η χερσαία και θαλάσσια βιοποικιλότητα της. Για τους παραπάνω λόγους, το 2015 χαρακτηρίστηκε ως Θαλάσσιο Καταφύγιο Άγριας Ζωής και το 2019 με Υπουργική Απόφαση του Υπουργείου Περιβάλλοντος οριοθετήθηκαν και θεσμοθετήθηκαν ζώνες και μέτρα προστασίας.
Σκοπός της έρευνας ήταν η ρεαλιστική αποτύπωση και χαρτογράφηση της ΘΠΠ μέσω διαδρομών, και η δημιουργία υλικού επικοινωνίας, προβολής και ξενάγησης με ηχοτοπία και αφηγήματα στο πλαίσιο «Φύση για όλους», σε τρεις γλώσσες.
Για την καταγραφή και αποτύπωση οι επιτόπιες επισκέψεις συνετέλεσαν ώστε να δημιουργηθούν αρχεία οπτικοακουστικού υλικού, ηχοτοπίων καθώς και ηχητική βιβλιοθήκη. Η χαρτογράφηση της περιοχής με κριτήρια που συνδύαζαν την ιστορική/πολιτιστική ταυτότητα και την περιβαλλοντική αξία (βιοποικιλότητα, τοπίο, οικότοποι,, είδη και ενδιαιτήματα τους) επαναπροσδιόρισαν τα τοπόσημα του νησιού και με ηχητική ταυτότητα.
Τα ηχοτοπία καταγράφηκαν με ειδικό εξοπλισμό για την εξασφάλιση της ηχητικής ποιοτητας και πιστότητας και οι καταγραφές πραγματοποιήθηκαν σε δύο διαφορετικές εποχές, χειμώνα και άνοιξη. Ειδικότερα, χρησιμοποιήθηκαν δυο συστήματα ηχητικής καταγραφής, το ένα στερεοφωνικό με τη σχεδόν συμπωτική τεχνική ORTF και ένα τρισδιάστατης ηχητικής αποτύπωσης με τη τεχνική ambisonics. Επίσης, για τις ανάγκες πιο στοχευμένων ηχογραφήσεων χρησιμοποιήθηκαν εξειδικευμένα μικορφωνα όπως γεόφωνο και υδρόφωνο.
Οι ηχητικές καταγραφές στο πλαίσιο της έρευνας αποτυπώνουν τόσο το εξωτερικό περιβάλλον (φυσικό) όσο και το εσωτερικό εντός των υφιστάμενων κτιρίων (φυλακές, ερείπια, παλαιοί καταυλισμοί, φυλάκια). Στις καταγραφές συμπεριλαμβάνονται και αρχεία που συνδέονται με τη βιοποικιλότητα της Γυάρου. Το οπτικοακουστικό υλικό, φωτογραφίες και βίντεο, συνδυάστηκε με τα ηχητικά αρχεία και δημιούργησαν, ως σύνολο, ένα δίκτυο 31 σημείων που μπορούν αυτόνομα ή συνδυαστικά κατ’ επιλογή του επισκέπτη, να τον μεταφέρουν «εικονικά» και βιωματικά στην περιοχή.
Ακολουθώντας τις αρχές της ερμηνείας περιβάλλοντος για γενικές και ειδικές ομάδες τα αφηγήματα που δημιουργήθηκαν για κάθε σημείο διευκολύνουν τον επισκέπτη να μεταφερθεί χωροχρονικά στη Γυάρο και ν’ αντιληφθεί τη μοναδική ταυτότητα κάθε σημείου.
Παράλληλα, στο υλικό ευαισθητοποίησης που δημιουργήθηκε τα ηχοτοπία χρησιμοποιούνται ως σημείο αναφοράς για τη Γυάρο και συμβάλλουν στην επίτευξη μίας ρεαλιστικής, προσβάσιμης σε όλους εικονική μεταφορά στην ΠΠ. Το υλικό αναρτηθήκε σε ιστοσελίδα που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του έργου, το “Gyaros-Story” και αποτέλεσε δύο διακριτές ενότητες της, το «Εικονικά» και το «Βιβλιοθήκη».
